↓ Methodiek
↓ Gebiedsontwikkeling vanuit identiteit
↓ Potenties en context
↓ Nieuwe verhoudingen
Waarom gebiedsinteger ontwikkelen?
We moeten van generiek denken naar gebiedsspecifiek denken.
De grote variatie aan gebieden en opgaven in de stedelijke ontwikkeling en herstructurering vraagt om een specifieke aanpak per gebied; iedere situatie is anders en elke opgave anders. Er is daarom in essentie geen vastomlijnde methodiek voor gebiedsinteger ontwikkeling te formuleren.
Wel hebben de opgaven in stedelijke ontwikkeling gemeen, dat ze allen het fenomeen identiteit op meerdere wijzen raken. Identiteit ligt tenslotte besloten in de gebiedskarakteristiek zelf en is bepalend in keuzes van mensen.
Identiteit moet daarom de verbindende schakel zijn in de aanpak van gebiedsontwikkeling.
Vanuit het project I&B is een methodisch kader ontwikkeld voor specifieke procesinrichting bij verschillende opgaven. Een benaderingswijze van gebiedsontwikkeling vanuit identiteit om per opgave gerichte keuzes te maken voor een zinvolle aanpak.
In het document ‘Gebiedsontwikkeling vanuit identiteit’ wordt dit methodisch kader besproken.
Onder opgaven wordt verder ingegaan op de mogelijke aanpak van opgaven. Hier wordt als inleiding eerst een aantal aspecten van het methodisch kader uiteengezet.
Gebiedsidentiteit geeft de aanknopingspunten voor de toekomstige ontwikkelingen. Vooral een diepgaand inzicht in en verklaring van de actuele situatie, de aanwezige vraagstukken, dilemma’s en kansen vormt de basis voor een toekomstgerichte visie. Gebiedsintegere ontwikkeling sluit aan bij de potenties van een gebied en die van haar bewoners.
Het leggen van verbindingen tussen de werkelijke identiteit en een (externe) reputatie is van wezenlijk belang. Door inzicht in bestaande gebiedsidentiteit en aspecten van merkidentiteit samen te brengen in een ontwikkelingsproces kan een gerichte profilering van een gebied ontstaan. Deze moet recht doen aan de werkelijkheid, maar ook kansen voor gewenste verandering benutten.
Het etaleren van onderscheidende kenmerken van gebieden, die maatgevend zijn in de waardering ervan door mensen, maakt gerichte keuzen door bewoners mogelijk. Gerichte keuzes in aansluiting op de bestaande identiteit en kwaliteiten van het gebied leiden tot versterking ervan en daarmee tot een vanzelfsprekende profilering.
Profilering van een gebied op basis van haar identiteit kan zo letterlijk ‘het verschil maken’.
Naast sterkere betrokkenheid en tevredenheid van bewoners (zachte waardeontwikkeling) leidt dit doorgaans ook tot feitelijke marktwaardeontwikkeling die zich uitdrukt in de economische waarde van vastgoed.
Stedelijk breed bezien zijn er belangen te behartigen en programma’s te realiseren, die letterlijk ruimte nodig hebben. Er zit spanning tussen het profileren van een gebied vanuit identiteit en het ruimte bieden aan meer stedelijk gestuurde en noodzakelijke processen (bijv. herhuisvesting, verdichting).
Het is essentieel de meerwaarde van profilering van een gebied vanuit haar eigen belang te bezien ten opzichte van stedelijke belangen. De vraag is of de evident bestaande verschillen tussen gebieden ook bepalend kunnen zijn voor de ontwikkeling van die gebieden in de toekomst. Of beter; is het stedelijk belang niet juist gediend met duidelijk geprofileerde gebieden?
De afweging in welk gebied die ruimte geboden wordt moet ook worden gemaakt in het kader van de meerwaarde, die dit oplevert voor het gebied zelf. Zo niet, dan treedt vergaande nivellering van bestaande kwaliteiten van de stad op. Het benutten van de kansen, vanuit de vraag van consumenten naar een herkenbare, samenhangende gebiedsidentiteit, komt daarmee niet tot zijn recht. Dit leidt impliciet tot waardevermindering.
(Politieke) vraagstukken van segregatie en menging spelen daarbij een rol, maar deze zullen dan toch vooral vanuit de maatschappelijke behoefte worden beschouwd.
Profilering van gebieden maakt dat er onderscheid is en keuzes gemaakt (kunnen) worden. Het vergroot ook de onderlinge concurrentie tussen gebieden. In een ontspannen markt zal hiermee ook duidelijker worden welke gebieden echt succesvol zijn en welke minder.
De dimensies waarmee de gebieden zich van elkaar onderscheiden zijn bij ontwikkeling vanuit identiteit in ieder geval ruimer dan de weinigzeggende kenmerken als bebouwingsdichtheden. Geen mens, die hier zijn vestigingslocatie op kiest.
Om succesvolle woongebieden te kunnen maken is de laatste tijd de term ‘ontwikkelingsplanologie’ in gebruik. Bij ontwikkelingsplanologie staat stimuleren, ontwikkelen en ontwerpen centraal in het benutten van kansen van gebieden en aansluiting op de werkelijke marktvraag van bewoners en consumenten. Deze nieuwe manier van ontwikkelen vraagt ook om nieuwe instrumenten.
‘Gebiedsontwikkeling vanuit identiteit’ is zo’n nieuwe benadering van gebiedsontwikkeling.
I&B is gericht op gebiedsvisies die toekomstwaarde hebben en gebiedsinteger zijn.
Hoe krijg je vat op de potenties van een gebied?
Belangrijk is het inzicht dat een gebied nooit toevallig geworden is wat het is.
Inzicht in de mechanismen die bepalend zijn (geweest) in de ontwikkeling van een gebied is van belang om te verklaren, waarom het is ‘zoals het is’. Als de logica van het ontwikkelingsproces ontrafeld is, kan er in de toekomstvisie ook op ingespeeld worden.
I&B probeert achter de ‘werking’ van een gebied te komen.
De potenties van een gebied liggen besloten in de gebiedsidentiteit zelf en (ontwikkelingen in) de stedelijke of regionale context van het gebied. De toekomstige aandacht voor een gebied wordt dan ook sterk bepaald door een meer regionale marktbehoefte aan condities voor vestiging of woonbehoeften. Zie hiervoor marktanalyse.
Ook het imago van een gebied heeft invloed op de kansen voor toekomstige ontwikkeling. Het imago of reputatie van een gebied bepaald haar aantrekkingskracht.
De context van een gebied is daarmee ook van invloed op de definitie van de opgave. Wat er speelt in aangrenzende wijken heeft zijn weerslag op een gebied zelf. Voor de probleemdefiniëring en de daarmee samenhangende procesaanpak is het daarom noodzakelijk op verschillende niveaus inzicht te krijgen in de kenmerken van een gebied.
Inventarisatie van de beschikbare gegevens en van ontwikkelingen in de context zijn daarmee beide van belang als input voor het formuleren van de opgave.
Gebiedsvisie
De verhoudingen tussen partijen in de stedelijke ontwikkeling verschuiven onder invloed van processen van privatisering en verzelfstandiging. Hiermee kent de onderlinge samenwerking en procesinrichting geen vanzelfsprekende basis meer.
De samenwerking en afstemming tussen gemeentes en corporaties in de opstelling van wijkvisies heeft de laatste jaren veel aandacht en energie gevraagd. De inrichting van vele ‘projectbureaus’ heeft veel afstemmingsoverleg opgeleverd en professioneel en topdown geformuleerde visies op de stedelijke vernieuwing. In het ergste geval werd een blauwdruk van generieke thema’s als ‘schoon, heel en veilig’ of een programmatische verdeling van ‘70/30’ een op een doorvertaald naar een gebied zonder enige notie van haar specifieke karakteristiek.
We moeten van generiek denken naar gebiedsspecifiek denken.
Identiteitsbepaling
Marktanalyse
Merkbepaling
